Abacus or Soroban

Published in ELOHAN Monthly/ Year-17, Issue#6 (July 2017)

– Sampurna Lata Tuladhar

दृष्य वया मांया य:म्ह याक: मचा, ज्ञानीम्ह मचा, मां नं धा:गु फुक खँ न्यनिम्ह, दच्छी न्ह्यो तुतीई घा: जूबले मां यात नुगलय् स्याई धका ख:गु खँ मकना मफये धुँका वं ख:गु खँ ल्हाये मा: धका: ज्ञां काये धुंकूगु दु |

दृष्य ज्ञानिम्ह जुगुलिं वया ब्वनेकुथी नं सकसिया य:म्ह मचा जुयाच्वन | वया पासापिनि नं दृष्य य: | छम्ह निम्ह हारांपिं पासापिं न दु दृष्यया क्लासय् | तर उपिं नं दृष्यया न्ह्योने ज्ञानी जुया क्यनिगु जुया च्वन, छाय् धाःसा दृष्यं वया पसापिंत नं मखु-मखुगु ज्या यातकि अथे याये मते धका: थुईका बिइगु या: | वं पासापिंत ख:गु खँ ल्हाये मा: धका नं धा: | वयागु क्लासय् छम्ह तसकं चक्चक्म्ह पासा दु, वयागु नां ईशा ख: |

ईशाया छुँ खँ मयलकि लिक्क च्वंम्ह पासा यात मखुगु पा: याना: ब्व: बिइकेगु बांमलागु बानी दु | ईशां थगुने छक्व:ला दृष्ययात नं ब्व: बीके धुंकुगु दु | दृष्यं उबले ईशायात “आमथे मखुगु खँ ल्हाना पासापिंत ब्व: बीकेगु याये मते”  धका: थुइकुगु नं ख: | तर ईशा यागु बानी हाकनं हाकनं लिहाँ वइगु | आ:ला यक्व हे पसापिसं वयागु बानी सिइके धुंकल |

थुगसी न्हुगु तगिमय् मेगु ब्वनेकुथिं व:पिं पासापिं नं दु | न्हुपिं पासापिं हारांपिं नं दु |  अथेहे छम्ह हारांम्ह पासा ईशाया लिक्क लात | वयागु नां सुशील ख: | सुशीलं ईशायात आ:ख ब्वंके मब्यु | क्लासवर्क यायेगु ईलय् सुनानं मखंक न्ह्याबलें सं साला:, कापी साला: हायेल कायेल यात | ईशा नं छु कम? अथेंला पा: याये ब:लाम्ह, म्यामयात धयाबिल “थ्व सुशीलं जित च्वके मब्यु |” म्यामं सुशीलयात “छं हायेका च्वनाला सुशील ! अथे याये मज्यु , याये मते” धयादिल | सुशील ईशा स्वया हारांम्ह जुया: पिहाँवल | “जिं यानागु मखु” धका: सुकुसुकु ख्व्या क्यन  | ईशायागु पुलांगु बानी लुमंका: म्यामं थुगसी ईशायात हे ब्व:बिया दिल | “ईशा, छंगु मखुगु खँ ल्हायेगु बानी त्वतेगु मखुला? न्ह्याबलें न्ह्याबलें क्लासय् पंग: जुइक हालाच्वने मते |” ईशाया नुगलय् स्यात |

दृष्य क्लास क्याप्टेन जुगुलिं म्यामं “ईशा व सुशीलया छु खँ ख: बांलक स्व: न्हा” धका: दृष्ययात जिम्मा बिल | दृष्य ब्वनेकुथिं लिहाँ वना: मांयात क्लासय् जूगु खँ फुक कन | दृष्यं धाल “ईशा न्ह्याब्लें मखुगु खँ ल्हाईगु ख:, तर सुशील नं साप चकचक जू | छु जूगु ख: थुइके मानी |” मांम्हं दृष्ययात “ख: , न्ह्याब्लें मखुगु खँ ल्हाईगु जुया ईशाया खँ पत्या याये थाकु | अथेसां छं कन्हे बाँलक स्वया: छु ख: धका: सीकेगु कुत: या | छम्ह बाँलाम्ह क्लास क्याप्टेनया ज्या थ्व नं ख:कि पासापिनि दथुइ सुनां ख:गु व सुनां मखुगु या:गु सिईका: उमित थुइकाबीगु |”

कन्हे खुन्हु ब्वनेकुथि वन | हाकनं अथेहे जुल | ईशायात ब्वंके मब्यु व सुशीलं | क्लास क्याप्टेन दृष्यं थुइकल छु जूगु धका: | वं म्यामयात फुक ख:गु खँ थुइका बिल | सुशीलं मखुगु ज्या जक या:गु मखु अझं मखुगु खँ ल्हा:गु जुया “Naughty Corner” य् थनातल | फुकसिया न्ह्योने बामलाका: च्वने माल | क्लास क्याप्टेन दृष्यं ईशायात “ख:गु खँ मल्हायेगु बानिं याना: छंत पत्या याये मफुगु ख: | आवंलि ख:गु खँ ल्हायेगु या ईशा” धका: थुइकल | इशां नं थ:गु बानी भिंकेमा:गु खँ थुइका हाकनं हाकनं मखुगु खँ ल्हाये मखु धका: मतिइ तल | ईशां म्यामयात व पासापिंत माफी फ्वन | सुशीलया नं “Naughty Corner” य् दनाच्वने माला: म्हाइपुल | वयात नं क्लास क्याप्टेन दृष्यं पासापिं सकल मिले जुया च्वनेत धाल | सुशीलं नं सकसिके माफी फ्वन | म्यामं नं क्लासय् च्वंपिं सकसित ज्ञानी जुयेत धयादिल |

ईशायागु द्वंका खंका: यक्वसियां ‘मखुगु खँ ल्हायेगु बानी जुलकी ख:गु खँ ल्हासानं पत्या मयाये खनी’ धका: वा: चाय्कल | दृश्य थौं साप लय्ता: | वया पासा ईशायागु मखुगु खँ ल्हायेगु बानी त्वफ्युगु जुया | लय् लय् तातां छें वना: क्लासय् छु छु जुल कन | मांम्हं दृश्ययात स्याबासी व यक्व सुवा: बियादिल | दृश्यं ख:गु खँ ल्हायेगु बानी तसकं हे मजि मगा:गु धका: थुइका हल |

छम्ह ज्ञानीम्ह मनू व ख: सुनां थ:गु जक मखु मेपिनिगु द्वंका स्वया नं सयेका काई ‍‌|

Published in ELOHAN Monthly/ Issue#185 (July/Aug 2016)

– Sampurna Lata Tuladhar

दृष्य वया मांया य:म्ह याक: मचा । दृष्य न मांनं धैथे ज्ञानीम्ह । मां तं चाईधका: तस्कं ग्या: ।

थौं कन्हे न्हापा थें पिने वना: म्हितेगु चलन मदय् धुँकल । उकीन दृष्य छेँय् च्वना: हे म्हिती। थौं छाय् ख: मस्यू दृष्य यात पिहाँ छक: वना वयेला थें जुया च्वन। उकिं वं मांयाके न्यन, “छक अयेक पिहाँ वना वयेला मां?”

मांम्ह गजब जुल । “छ याक:चा पिहां वनेगु बानी मदु। अथे धका: पिहां हे वने मते धाय्….. हानं मालिई बलय् काचाक्क याक: बाक: पिहां वने ग्याना च्वनी । थौं छं गजब नक्सां हे पिहाँ वनेला धका: न्यन । ठीक जू का । तापाक वने मते । छेँ  लिक लिकसं जक हुँ । गाडी मवइ थाय्। बरु बाइक वइगु होस् या”।

मांम्हं ज्यु धा:गुलिं दृष्य मक्ख ।

मांम्हं हाकान धाल, “ उकुनु भुखाय् ब्वया: छेँ दुना च्वंगु थासय् वने मते। दया दिया: घा:पा जुइ । होस् या न्ही!”।

दृष्यं “ज्यु, हस् मां” धका: पिहां वन ।

दृष्यया गन वने गन वने जुल । बुलुहुँ छें नाप स्वाना च्वंगु लँय् न्यासी वन । ववं व हे भुखाय् ब्वया दुंगु छेँ  न्ह्योने थ्यन। दृष्यया अन छु छु दु थय्क स्वये मास्ते वल । छेँ  पिने तया त:गु डुँगुरया च्वये गल । अन सन्तुलन मदया दल । दयेसातं मांनं धा:गु खँ लुमन । “….भुखाय् ब्वया छेँ दुना च्वंगु थासय् वने मते। दया दिया: घा:पा जुई । होस् या न्ही!”

“का: आ: छु याये !” आ: धा:सा दृष्य या नुगलय् भुखाय् ब्वल । मां नं धा:गु हे ख: । जि गथे होस मंत ।“

थौं मां नं जिँ धाय् सातकि हे ज्यु धका: छ्वया ह:गु । जि थथे दया: घा: जूगु सिलकि मां तं चाइगु जुइ । नुग: मछिंकीगु जुई । आ: छु याय् ?” वं मतिई तल ।‍‌‍

“म्वाल मांयात धाये मखु ।” बुलुहुँ छेँ  लिहां वन । दःगु थाय् स्या:सां ख्वालय् मक्यं । बरु घा: खनी धका: फुल पाइन्त हे न्ह्याना तल।

“ओहो दृष्य, वये धुनला? याकान हे वल । गुलि ज्ञानी । जिमी काय्, मेपि थेँ मखु। थ:हे ज्ञान ढु । खँ थू। ज्ञानी जुया इलय् लिहाँ वल। स्याबास” । “थ:त उलि माया याईम्ह मां । गुली विश्वास दु मांया जि प्रति। मांया नुगलय् स्याके मखु। घा: जूगु कने मखु, लं हे लनि नी”, द्रिश्यं बिचा: यात ।

वा वया चोंगु ई। तां न्वगु ई। घालय् वास: मत: ।

कन्हे कुन्हु दृष्य ब्वनेकुथी वन। घा: स्याना वल । छेँ लिहाँ वंबलय् तुति खुच्याँ खुच्याँ काल । खनेवं मांम्हं न्यन , “का छु जुल ? तुति स्या:गु ला? घा: जुल ला? दल ला? गथे जूगु?” मांया न्ह्यास बा: वल ।

“स्वय्??!!” । दृष्य बुलुहुँ घा: उला क्यन । छु जूगु ख: फुक खँ कन । घा:ला पाके जुई धुँकल । ति पिहाँ वया च्वन । काचा काचा मां नं एन्टिसेप्टिकं घा: सिला बिल । स्युकथं वास: तया: पट्टि तयाबिल । दृष्य या भचा हल्का ज्वरनं दुगु चायेकाः डाक्टर थाय् यंकल ।

डाक्टर नं धाल ,”घा इन्फेक्शन जुया ज्वर व:गु ख:, वास: च्वया बी, लना वनी। पीर कायेम्वा:। बरु घालय् वास: इलय् तयेमा:गु। थुगु मौसमय घा्: पाके जुई अ:पु । तितानुस या इन्जेक्शन इलय् हे बी मा: । होस् मतल धायेवं चिकीचा कूगु घा: न पाके जुया: तुति ध्यनेगु अवस्था तक न वयेफु ।”

मां काय् निम्हं छें लिहा वन । मांनं धाल, “ बाबु छ गुली ज्ञानीम्ह, छाय् जित ख:गु खँ मकना?” म्हिग हे घाः क्यंगुसा वास: तयाबीगु । मफतय् चच्छि गुलि स्याकाः च्वने माल । न्हिछि स्कूलय् गुलि स्याका च्वने माल । छाय् ख:गु खँ मकना बाबु छं ?”।

दृष्यं धाल, “मां तंचाइ धका: ग्याना ख: मां”।

“जि तंचाई धकाः मकंसे च्वना: स्वः छु जुल ! म्हं मफयेका: च्वने माल खँला? जि तंचासा छु जुल? ख:गु खँ ल्हाये मा: बाबु। तं धयाःगु वइ वनी। छंगु तुति ध्यने मा:गुसा हान तुति वइला? तं चा:सां मचा:सां धाये मा:गु ख:गु खँ धाये मा: बाबु । धन्न यक्को लिमबात । इलय् वास: जुल । आवंलि गुबलें अथे याये मते न्हिं ।” दृष्य नं थ:गु गल्ति चायेकल ।

“खला जिं नं मांयात माया हे यानगु ख: । मां तंचाई धका: बिचा: यानागु ख:। तर ख:गु खँ सुचुके मज्यूगु जुया: च्वन । जिं सिल मां। मां न ख:गु खँ ल्हायेमा: धया दीगु ख: तर थुगसी गल्ति जुल। आवंलि अथे याये मखु। न्ह्याबलें ख:गु खँ ल्हाय् मां।”

दृष्यया मांम्हं दृष्ययात घयेपुना कपालय् चुप्पा नल ।